Gisten
Gisten zijn eencellige schimmels
(zie ook proefjes met gisten)
Ze zijn bekend door en genoemd naar het proces dat ze uitvoeren: de gisting, het omzetten van suiker in alcohol en kooldioxide. Onmisbaar bij de bereiding van bier, wijn en brood. Gisten vormen pas alcohol als er geen zuurstof (meer) is, met zuurstof hebben ze een ademhaling waarbij ze sneller groeien en de suiker helemaal omzetten in kooldioxide.
Gisten zijn ééncellige schimmels. Dus met een kern, organellen en een celwand.
Maar geen bladgroen, ze moeten organisch materiaal afbreken voor hun groei.
Ze zijn veel groter dan een bacteriecel: hier de gistcel:
en hieronder op schaal de bacteriecel:
bacteriecel (klik voor vergroting)
Waar zijn gisten te vinden?
Gisten worden in de natuur aangetroffen in suikerrijke milieus: in de nectar van bloemen en op vruchten.
De vermeerdering van gisten
1.Knopvorming
De cel vormt een uitstulping (de knop), hier zijn gisten onder de microscoop aan te herkennen. De celkern deelt zich (mitose) en een van de beide kernen verhuist naar de knop. Hierna snoert de knop zich af. Er ontstaat bij de moedercel een litteken, de budscar en bij de dochtercel ook: de birthscar. Knopvorming kan onder gunstige omstandigheden iedere 80 minuten plaatsvinden. Een cel kan ongeveer 20 tot 30 keer een knop vormen. Moeder en dochter hebben identiek DNA. Er zijn haploide gistcellen (chromosomen in enkelvoud aanwezig) en diploide gistcellen (van elk chromosoom 2 exemplaren aanwezig).
2.Geslachtelijke voortplanting
Alleen diploïde cellen kunnen door meiose haploïde ascosporen vormen.
De sporen zijn door een stevige wand beschermd tegen ongunstige omstandigheden. Als de omstandigheden gunstig zijn ontkiemt een spore tot een haploïde gistcel.
Het aantal en de vorm van de ascosporen verschilt per soort.
Ook de levenscyclus van gisten kan onderling verschillen: Saccharomyces cerevisiae, de bakkersgist, leeft het grootste deel van zijn cyclus als diploïde vegetatieve cel. Na ontkieming fuseren de ascosporen onmiddellijk en vormen zo een diploïde cel, die verder groeit door knopvorming als vegetatieve cel.
In Zygosaccharomyces zijn de vegetatieve cellen haploïd en conjugeren tot een zygote. Deze ondergaat een meiotische deling waarbij vier haploïde ascosporen worden gevormd, die uitgroeien tot vegetatieve cellen.
Dankzij deze voortplanting kunnen verschillende giststammen met elkaar gekruist worden en is veredeling mogelijk.
Nuttige gisten
Gisten worden gebruikt bij de bereiding van bepaalde levensmiddelen zoals brood, bier en wijn en voor de productie van enzymen. Ook in de biotechnologie worden gisten gebruikt, onder andere voor de productie van biobrandstoffen.
Schadelijke gisten
De gisten kunnen bederf van voedsel veroorzaken, zoals van frisdranken, vruchtensappen en honing.
Candida albicans is de naam van een gist die op allerlei plaatsen in het lichaam aangetroffen kan worden: op de huid, in de mond, de darmen en de vagina. Onder normale omstandigheden veroorzaakt dit organisme geen infectie, maar onder bepaalde omstandigheden, bijvoorbeeld als door ziekte de weerstand vermindert, kan de gist een infectie veroorzaken.
Identificatie van gisten
Gisten worden vooral geïdentificeerd op hun biochemische eigenschappen, met name op het vermogen om op bepaalde koolhydraten te groeien.
Proefjes met gisten
Met kant en klare bakkersgist zijn heel veel proeven te doen, ook op school. Het is veilig, snel en gemakkelijk uitvoerbaar met buisjes/flesjes en ballonnetjes. De invloed van temperatuur, pH, bepaalde stoffen kan worden onderzocht waarbij je al dan niet zelf de hele proef kunt bedenken. Zo kun je nagaan op welke suikers/ levensmiddelen/ een gist kan groeien en of hij doet op zoetstoffen en bij welke temperaturen. Lees hier meer..