Hoe sneller hoe beter
Hoe sneller de ongewenste bacteriën doodgaan hoe beter het is, maar alleen het eindresultaat telt, dus het aantal dat aan het eind van een behandeling nog over is.
Hieronder de omstandigheden die het resultaat beïnvloeden:
Het eindresultaat = het aantal levende micro-organismen na afloop van een schadelijke behandeling is zowel bij sterilisatie als desinfectie afhankelijk van een groot aantal omstandigheden:
De dosis,
Bijvoorbeeld de hoogte van de verhittingstemperatuur bij sterilisatie en de concentratie van het desinfectiemiddel bij desinfectie of de hoeveelheid straling bij het doorstralen van materialen.
Zo heeft het verhogen van de temperatuur een zeer groot effect.
Je moet echter ook rekening houden met de hitteresistentie van het te steriliseren product.
Zo is verhitting altijd schadelijk voor een voedingsmedium en zal moet altijd zo kort en laag mogelijk verhit worden. En veel kunststoffen kunnen niet tegen hoge temperaturen.
| Sterilisatietijd | Temperatuur |
| 3 minuten | 130ºC |
| 12 minuten | 121ºC |
| 30 minuten | 109ºC |
Beginconcentratie
Het spreekt vanzelf dat bij een hogere beginconcentratie aan levende micro-organismen het eindresultaat van een verhitting slechter is dan bij een lagere concentratie.
Hetzelfde geldt ook voor desinfectie en andere behandelingen waarbij micro-organismen worden bestreden. Zie hieronder bij een hoge beginbesmetting duurt het langer om een zelfde gewenst eindniveau te bereiken.Daarom is het vaak gewenst eerst vuil (bacteriën) te verwijderen, dus schoon te maken en dan pas te desinfecteren. Het aantal levende micro-organismen voor sterilisatie wordt ook wel de bioburden genoemd.
Afstervingscurve, decimale reductietid is 1 minuut.
Blauwe lijn 100.000 bacterien op tijdstip 0.
Rode lijn 1000 bacterien op tijdstip 0.
Gevoeligheid van het micro-organisme
Heel belangrijk is de resistentie van het ongevoeligste micro-organisme. Bij verhitting betreft het dan de sporevormers.
Binnen de groep van de sporevormers loop de hitteresistentie zeer sterk uiteen: De hitteresistentie van de bacteriespore verschilt sterk per bacteriesoort.
Ook bij desinfectie is het soort micro-organisme ook van belang.
Zo werken lang niet alle desinfectiemiddelen tegen sporenvormers en schimmels en gisten. Ook Pseudomonas is berucht om zijn resistentie tegen bactericide middelen.
Ook kunnen bacteriën zich wapenen tegen geleidelijke uitdroging door uit te groeien tot een biofilm ,een soort kolonie van verschillende micro-organismen die vastzitten op een oppervlak , daar samenleven en vaak gehuld zijn in een door de micro-organismen afgescheiden slijmlaag) Bacterien in een biofilm zijn vele malen resistenter dan de "losse" micro-organismen.
De omgeving waarin de micro-organismen zich bevinden
Er zijn omstandigheden die het afstervingsproces gunstig beïnvloeden.
Zo vindt de afsterving veel sneller plaats wanneer de verhitting onder vochtige omstandigheden plaatsvindt. (Weet je nog waarom?)
Een verwant en bekend voorbeeld is Salmonella in chocolade, de bacterie zal niet groeien door de wateractiviteit die zo laag is dat de cel ''uitgedroogd" aanwezig is maar hij kan wel de normale verhittingstijden en temperaturen makkelijk overleven.
Een lage pH maakt de micro-organismen juist gevoeliger voor een schadelijke behandeling.
Er zijn ook omstandigheden die het afstervingsproces nadelig beïnvloeden, zo is de aanwezigheid van vuil (organische materiaal) een storende factor bij het desinfectieproces. Het desinfectiemiddel reageert dan ook met dit vuil wat ten koste gaat van de reactie van het middel met de aanwezige micro-organismen. Ook zit het vuil vaak om de micro-organismen heen waardoor ze beschermd worden. Dus weer eerst reinigen dan desinfecteren.
.
De tijdsduur
Hoewel dit vanzelf spreekt wordt dit in de praktijk vaak over het hoofd gezien: elk tijdstip gaat een vast percentage cellen dood, dus hoe langer hoe beter. De tijd waarin 90% doodgaat noem je de decimale reductietijd. Zie grafiek hierboven. Bij een sterke besmetting zal je langer moeten desinfecteren, en moet je aan minuten denken. Gelukkig kan handdesinfectie heel snel, 30 seconden.
Ook bij verhitting geldt dat de voorgeschreven verhittingstijd ook daadwerkelijk plaats moet vinden. Van groot belang is de grootte en het volume van het te steriliseren product. Zie hiervoor ook autoclaaf en droogsterilisator
Hieronder een overzicht van de verschillende verhittingsmethoden zoals uitgloeien, steriliseren, tyndalliseren en pasteuriseren:
